بررسی تطبیقی نقش توبه در سقوط حدود در فقه امامی و حنفی

نوع مقاله : علمی-تخصصی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه بین‌المللی المصطفی (ص)-افغانستان

10.22034/cr7.2025.100651

چکیده

سقوط مجازات یکی از مباحث بنیادین در حقوق جزای اسلام و قوانین جزایی مدون است. در این میان، مجازات حدود به‌عنوان یکی از اقسام مهم مجازات‌ها، برای جرائم خاص در شرع تعیین شده و از طریق نصوص شرعی به قوانین راه‌ یافته است. یکی از عوامل مؤثر بر سقوط این نوع مجازات، مسئله «توبه» است که در متون اسلامی جایگاهی ویژه دارد. پرسش اصلی این تحقیق آن است که «توبه در فقه امامی و حنفی چه جایگاهی داشته و قلمرو تأثیر آن بر سقوط مجازات‌های حدود چگونه است؟». هدف اصلی پژوهش، بررسی تطبیقی نقش و کارکرد توبه در سقوط مجازات حدود در این دو مکتب فقهی است. روش تحقیق، توصیفی–تحلیلی و از نوع کتابخانه‌ای است و داده‌های لازم از کتاب‌ها، مقالات، تحقیقات پیشین و منابع معتبر فقهی گردآوری و تحلیل شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در فقه امامی، توبه یکی از مهم‌ترین عوامل سقوط مجازات‌های حدی است؛ به‌گونه‌ای که تمامی حدود از جنبه «حق‌اللهی» آن‌ها با توبه ساقط می‌شوند. ادله اصلی این دیدگاه، آیات قرآن کریم و روایات عام و خاص در باب توبه است؛ اما در فقه حنفی، توبه تنها در مورد «محاربه» و آن هم قبل از دستگیری مجرم، سبب سقوط مجازات می‌گردد و نسبت به سایر حدود تأثیری ندارد. استدلال فقهای حنفی نیز بر نصوص خاص، عام بودن آیات حدود و جلوگیری از تعطیلی احکام حدود استوار است. تفاوت بنیادین این دو دیدگاه در این است که فقه امامی توبه را عام و شامل تمامی حدود از جنبه حق‌اللهی می‌داند، درحالی‌که فقه حنفی دامنه آن را محدود به محاربه می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار